Nieuwsbrief Gegevensuitwisseling #20

De maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) is samen met de volwassenheidsscan (VHS) standaard onderdeel van de voorbereidingsfase voor iedere gegevensuitwisseling. Elke gegevensuitwisseling die op de Meerjarenagenda Wegiz staat, ondergaat een voorspelbaar proces waarin stapsgewijs met het zorgveld, ict-leveranciers en andere betrokkenen wordt toegewerkt naar eenheid van taal en techniek. 

De resultaten van de MKBA en de VHS geven aan of een gegevensuitwisseling draagvlak en toegevoegde waarde heeft en realiseerbaar is. Daarmee wordt de gegevensuitwisseling nog ‘scherper’ beoordeeld op geschiktheid om uit te werken tot een AMvB. Voor de gegevensuitwisseling Beeldbeschikbaarheid zijn de MKBA en de VHS in de zomer opgeleverd. Projectleider Eelke Toonstra geeft een toelichting.

MKBA
“Bij zo’n MKBA kijken we wat de kosten zijn voor de invoering van de wettelijke verplichting om in dit geval beelden en bijbehorende verslagen uit te wisselen, en wat de baten zijn. Dat is niet altijd financieel uit te drukken maar we proberen daar wel een getal aan te koppelen. Bij het uitvoeren van een MKBA vraagt de onderzoekende partij, in dit geval Ecorys, aan verschillende zorgverleners welke baten ze verwachten. Deze baten worden met de kosten uitgewerkt voor een periode van vijftien jaar. Daarbij kijken we ook wat er gebeurt als we niets doen, de situatie zonder wettelijke verplichting dus. Uit het onderzoek blijkt dat voor Beeldbeschikbaarheid de kosten aanzienlijk zijn, maar de baten nog vele malen groter. Dit is dus een positief bericht voor invoering van de wettelijke verplichting.” 
 

Volwassenheidsscan
De VHS meet in hoeverre zorgorganisaties klaar zijn voor de verschillende aspecten van de gegevensuitwisselingen en welke acties nog openstaan om helemaal klaar te zijn voor de wettelijke verplichting. Eelke vertelt: “De VHS laat zien dat er vooral op de informatielaag van het vijflagenmodel van Nictiz nog behoorlijk wat stappen te zetten zijn richting implementatiegereedheid. Daarnaast moet zowel een kwaliteitsstandaard en een informatiestandaard nog worden ontwikkeld, maar deze zijn al in ontwikkeling voor beeld en het bijbehorende verslag.” 
 

Vervolg
De uitvoeringsfase wordt afgesloten met een formeel besluit om de volgende fase – de uitvoeringsfase – te starten. Het besluit is bepalend voor het wel of niet opstarten van het wetgevingstraject voor deze gegevensuitwisseling. Het wordt genomen op basis van de resultaten van de VHS en de MKBA.

Zie ook

• De MKBA van Beeldbeschikbaarheid
• De VHS van Beeldbeschikbaarheid

De gegevensuitwisseling Basisgegevensset Zorg (BgZ) zet de volgende stap. Na de voorfase en de voorbereidingsfase is nu de uitvoeringsfase aangebroken. Sabine Geerdes, projectleider van de gegevensuitwisseling BgZ, vertelt over de overgang en het vervolg.

Sabine: “De resultaten van de voorbereidingsfase zijn bemoedigend. Een wettelijke verplichting van de uitwisseling van BgZ-gegevens voor medisch-specialistische zorginstellingen komt hiermee een stap dichterbij. Mede op basis van de MKBA, de maatschappelijke kosten-batenanalyse, en door wat de volwassenheidsscan ofwel VHS laat zien, hebben we het besluit kunnen nemen om de uitvoeringsfase in te gaan. En dat is natuurlijk goed nieuws. Kortom: we gaan door met ons werk om te komen tot een spoor 2-aanwijzing van de gegevensuitwisseling BgZ.
 

Dat moet er uiteindelijk toe leiden dat de gegevensuitwisseling tussen de zorginstellingen vanaf een bepaalde datum elektronisch verloopt, en volgens standaarden. De informatiestandaard, die Nictiz heeft ontwikkeld, wordt naar verwachting zeer binnenkort vastgesteld. Met de Federatie Medisch Specialisten (FMS) lopen gesprekken om te komen tot een kwaliteitsstandaard.
 

We staan met de gegevensuitwisseling BgZ momenteel op het punt dat we van start kunnen met de ontwikkeling van NEN-normen. Die schrijven voor hóe de uitwisseling moet verlopen. Dat is nu de volgende stap. De werkgroep NEN-norm BgZ komt op maandag 20 september voor het eerst bijeen. In de werkgroep zitten zo’n twintig experts uit allerlei organisaties die gaan helpen om ervoor te zorgen dat de norm er komt.”

De afbeelding toont de vier fasen om van idee naar AMvB te komen. Deze aanpak doorlopen alle gegevensuitwisselingen op de Meerjarenagenda Wegiz.
 

Zie ook

• De MKBA van de Basisgegevensset Zorg (BgZ)
• De VHS van de Basisgegevensset Zorg (BgZ)
• Het nieuwsbriefartikel Volwassenheidsscan voor Basisgegevensset Zorg

Jaarlijks belanden 27.000 mensen in het ziekenhuis vanwege medicatie-incidenten. Complete en goede elektronische overdracht van medicatiegegevens is daarom essentieel. Het kan menselijk leed door onnodige medicatiefouten en ziekenhuisopnamen voorkomen. Ook vervangt digitale uitwisseling tijdrovend administratief werk, zodat zorgverleners ruimte hebben om te doen waar ze zo goed in zijn: patiënten de beste zorg verlenen.

Het programma Medicatieoverdracht werkt aan goede, complete elektronische overdracht van medicatiegegevens. Drie informatiestandaarden maken de registratie en uitwisseling van de basisset medicatiegegevens mogelijk: gegevens voor iedere zorgverlener die medicijnen voorschrijft, ter hand stelt of toedient.

Kickstart Medicatieoverdracht: aan de slag in de praktijk
Het ministerie van VWS en het programma Medicatieoverdracht hebben het voornemen om in 2022 de informatiestandaard Medicatieproces 9 samen met de richtlijn Overdracht van medicatiegegevens in de keten kleinschalig te toetsen in de praktijk: de Kickstart Medicatieoverdracht. Het doel van deze Kickstart is de richtlijn en informatiestandaard in de praktijk toetsen, zorgverleners en ict-leveranciers de meerwaarde laten ervaren en met de opgedane ervaringen de brede implementatie zo efficiënt mogelijk inzetten.
 

Bij de inbouw van software kan het immers gaan om behoorlijke wijzigingen en zorgverleners moeten leren werken volgens nieuwe processen. In de Kickstart wordt het volledige proces met alle betrokkenen getest.

De beperkte setting van de Kickstart Medicatieoverdracht bestaat uit twee regio’s waar softwareleveranciers, zorgaanbieders en patiënten de stappen 0 en 3 tot en met 6 uit het 10-stappenplan operationeel maken tot en met de eerste begeleide uitrol bij de betrokken zorgaanbieders.
 

Informatiebijeenkomsten
Begin september zijn in twee informatiebijeenkomsten het concept-beleidskader (met informatie over subsidiëring), het concept-plan van aanpak en de ondersteuning van het programma Medicatieoverdracht toegelicht. Op de website van het programma Medicatieoverdracht kunt u de presentatie inzien en de toelichting terugkijken op YouTube.

Het programma Medicatieoverdracht organiseert nog een informatiebijeenkomst voor alle geïnteresseerden zodra het ministerie van VWS de subsidieregeling heeft gepubliceerd. Wilt u op de hoogte gebracht worden, dan kunt u dat laten weten via medicatieoverdracht@nictiz.nl. 
 

Meedoen: zet je organisatie op de kaart
Tijdens de bijeenkomst is aangeboden dat iedere organisatie die op zoek is naar samenwerkingspartijen – of zichzelf wil aanbieden als partner voor een samenwerkingsverband – vrijblijvend gebruik kan maken van het digitale prikbord Padlet. Het wachtwoord is SamenVoorMedicatieoverdracht.

De webinars die in maart 2021 gehouden zijn beschikbaar op de website. Van 'Update over de Wegiz' kunt u de beelden van 2 en van 18 maart terugkijken. 'Samenwerken aan dé bouwstenen voor Elektronische Gegevensuitwisseling in de Zorg’ is het webinar van 30 maart, georganiseerd door NEN en het ministerie van VWS. Beide webinars kunt u in delen terugkijken, evenals de vertoonde filmpjes. Achtergrondinformatie over de bijeenkomsten leest u in de nieuwsbrief van maart.

Naar de pagina met al onze Wegiz-webinars van dit jaar >

Sinds maart van dit jaar is Monica Schagen beleidsadviseur bij ons programma, ook is zij verpleegkundige in het LUMC. Begin juli vertrok zij voor drie weken naar Suriname met de medische missie om zorgmedewerkers te helpen in de strijd tegen covid. Weer terug bij VWS deelt ze haar ervaringen met gegevensuitwisseling, onder andere in het Sint Vincentius Ziekenhuis in Paramaribo.

Al weken hield het virus flink huis in Suriname en werden ziekenhuizen overladen met patiënten. Met mijn vaardigheden als verpleegkundige zou ik hier een mooie bijdrage kunnen leveren en tegelijkertijd was het een mooie kans om als beleidsadviseur bij de directie Informatiebeleid – en meer specifiek: betrokken bij gegevensuitwisseling in de zorg – eens te ervaren hoe medische gegevens in Suriname worden uitgewisseld. Ik heb me verwonderd.

Zoals met zo vele zaken weet je pas wat ‘gewoon’ is, als dat ‘gewoon’ in een ander land geen gewoonte is. Zo kreeg ik op mijn eerste dag in het eerste ziekenhuis te horen dat de informatie die ik van de patiënten wilde weten zich op verschillende plekken, in verschillende mapjes, op verschillende manieren was opgeschreven. U hoort het goed, opgeschreven. Hoe gaat dat dan? Ga er gerust even voor zitten.

In een schriftje wordt een order geschreven, bijvoorbeeld ‘bloeddruk meten’. Dit schrift wordt – als alle orders van alle patiënten erin staan – aan de hoofdverpleegkundige gegeven en die vraagt een andere verpleegkundige deze metingen te doen. De metingen worden aangeleverd op een blaadje, worden vervolgens door een verpleegkundige opgeschreven in het mapje met ‘metingen’ om vervolgens te worden doorgegeven aan een andere verpleegkundige die de metingen noteert in het schriftje met de verpleegkundige rapportages. Daarna gaat het blaadje door naar de verpleegkundige die de metingen noteert in het dossier van de arts. U begrijpt: een tijdrovend proces. Dat het allersnelst ging als alle mapjes ook aanwezig waren en niet toevallig met een arts mee waren gegaan of door een andere verpleegkundige waren meegenomen (zoals vrijwel altijd het geval was). Mijn Nederlandse, en licht autistische, brein maakte wat spreekwoordelijke TIA’s door bij de aanwezigheid van zoveel ongestructureerde, onduidelijke processen.

Deze ‘ultra-analoge’ manier van werken was even wennen ten opzichte van de digitale werkomgeving van een gemiddeld Nederlands ziekenhuis. Je wordt direct geconfronteerd met het feit dat handgeschreven teksten een zeldzaamheid zijn geworden in mijn Nederlandse werkomstandigheden. Ik heb mij meermaals hardop afgevraagd waarom ‘hiërogliefen lezen voor verpleegkundigen’ en ‘leesbaar schrijven doe ik zo, voor artsen’ geen verplichte onderdelen zijn binnen de verpleeg- en geneeskundestudies. Het ergste is dan nog dat betreffende personen hun handschrift negen van de tien keer zelf óók niet kunnen lezen.

Meermaals was het beleid dus zo onduidelijk dat het niet uitgevoerd kon worden en eerst geverifieerd moest worden. Zoals blijkt vergt ook dit werk weer veel tijd en gaat ten koste van de snelheid in handelen. Een snelheid die op meerdere moment, in meerdere omstandigheden cruciaal zijn gebleken. En dan sta je machteloos naast een ziekenhuisbed of brancard en glippen de mogelijkheden tot interventie door je vingers want de juiste informatie is níet op de juiste plek en ook níet op het juiste moment. En de prijs die daar – soms met het leven – voor werd betaald, was op conto van de patiënt.

Wat ik heb geleerd? Gegevens uitwisselen doe je zo niet, tenzij het niet anders kan.”

De afbeelding toont een Chinese AED (defibrillatie-apparaat) in een van de Surinaamse ziekenhuizen.

Leestip
Op 3 september publiceerde de BBC The outdated machine hampering the fight against Covid-19. Daarin wordt gerefereerd aan de Nederlandse situatie tijdens de eerste covid-uitbraak en de Wegiz, en ook komt Monica aan het woord: "One of the first things that we teach our nursing students is how to use the fax machine".

Lees het artikel op de BBC-website >

Het machtigingsvraagstuk in digitale vorm heeft de laatste jaren veel aandacht gekregen. De behoefte bij patiënten om anderen te machtigen om hen te helpen bij hun zorgproces bestaat al lang, maar met de toename van digitale diensten in de zorg wordt digitaal machtigen ook steeds belangrijker. Dat kan nu met de publieke machtigingsvoorziening voor de zorg.

Bekijk hoe het werkt op de website van Programma Digitale Toegang >

Erik van der Velde, partner bij Zorgverbeteraars, helpt in de dagelijkse praktijk zorginstellingen en samenwerkingsverbanden in de zorg hun informatiehuishouding te optimaliseren en gegevensuitwisseling mogelijk te maken. In dit artikel legt Erik de Wegiz aan zijn 84-jarige moeder uit. “Niet alleen aan haar, maar aan iedereen die hier straks de vruchten van gaat plukken.”

“Mijn moeder is met haar 84 jaren jong nog steeds erg geïnteresseerd in nieuwe dingen. iPad, smartphone (wel een ouderenmodelletje), Wordfeud, WhatsApp, spelen met de juiste emoji’s… ze pakt het allemaal nog lekker op. Ze wil verder altijd begrijpen waar wij als haar kinderen mee bezig zijn. Nu werk ik bij een consultancybedrijf in de zorg en dat is toch altijd een beetje droge kost voor haar.

Een tijdje geleden deed ze weer een poging en vroeg waar ik mee bezig was. De dag ervoor hadden we net vanuit Zorgverbeteraars ons commentaar geleverd op de Wet elektronische gegevensuitwisseling in de zorg, kortweg de Wegiz. Ik probeerde haar deze taaie kost een beetje uit te leggen maar ze liep al snel hoofdschuddend weg en mompelde dat ze veel liever had gehad dat ik verpleegkundige was gebleven, omdat ze dan tenminste begreep wat ik aan het doen was.”

Lees het complete artikel op de website >

NEN 7522 is de NEN-norm ‘Medische informatica – Ontwikkelen en beheren van standaarden en stelsels van standaarden’. De norm beschrijft eisen voor de ontwikkeling en het beheer van individuele standaarden, en voor standaardenstelsels op het gebied van de informatievoorziening in de zorg.
 

De NEN 7522 is elf jaar geleden voor het laatst herzien. Er zijn daarom aanzienlijke verschillen tussen de NEN 7522:2010 en de NEN 7522:2021.
 

De belangrijkste wijzigingen

• De herziene norm voorziet in de groeiende behoefte aan een overkoepelende regie in de informatievoorziening in de zorg. Dat heeft vorm gekregen met het formuleren en definiëren van een ‘stelsel van standaarden’.

• In de herziene norm hebben de generieke standaarden een eigen plaats gekregen. Dat geldt bijvoorbeeld voor de zorginformatiebouwstenen (zibs) en de Basisgegevensset Zorg (BgZ).

• Een belangrijk kenmerk van NEN 7522 is het denken in rollen. In de herziene norm is dit gehandhaafd, verder aangevuld en verduidelijkt, zoals met de introductie van de rol van eindgebruiker in de norm. Met een eindgebruiker wordt bijvoorbeeld een zorgverlener bedoeld, die in de praktijk, als ervaringsdeskundige, de gevolgen van het toepassen van standaarden in systemen ervaart.

• In de herziene norm is een evenwicht bereikt tussen de eisen die gesteld worden aan het beheren van individuele standaarden en aan het beheer van een stelsel en standaarden.

• De herziene norm gaat vooral in op de procedurele kant van het beheer van individuele standaarden en het beheer van een stelsel van standaarden en gaat vrijwel niet in op de inhoud van individuele standaarden.

Meer informatie
Hebt u vragen over de norm? Neemt u dan contact op met Paul Vermeulen (consultant Zorg & Welzijn bij NEN) via (015) 269 03 18 of zw@nen.nl.

In de normshop van NEN kunt u de NEN 7522:2021 inzien >

Maria Donkersloot is al langere tijd secretaris van het Programma Elektronische Gegevensuitwisseling in de Zorg. Voornamelijk achter de schermen verricht zij veel werk voor het programma. Tijd om eens nader kennis te maken.
 

Wat heb je hiervoor gedaan?
“Ik ben als programmasecretaris in dienst bij de Stichting ICTU. Ik werk daar nu vijftien jaar en heb mij, naast mijn inzet bij programma’s op het gebied van regeldrukvermindering, informatieveiligheid en adresfraude en -kwaliteit, ook beziggehouden met het opzetten en runnen van de inkoopafdeling. Omdat ik eens een andere werkomgeving wilde, ben ik inmiddels alweer twee jaar geleden op detacheringsbasis gestart bij het programma Egiz bij VWS.”

Waarom vind jij Elektronische Gegevensuitwisseling in de Zorg een belangrijk programma?
“Tsja, dat is het bekende verhaaltje. Voorkomen van fouten door betere informatie, meer tijd voor echt dokteren door minder tijd kwijt te zijn aan administratie, ondersteuning van betere samenwerking tussen zorgverleners. De juiste zorg op de juiste plaats op het juiste moment is cruciaal. Dat wisten we al door de vele voorbeelden die al genoemd zijn, maar ook de coronacrisis heeft dit weer aangetoond, toen patiënten gespreid moesten worden over de verschillende ziekenhuizen.”

Wat is je opdracht bij het team?
“Dat is een goeie. Ik heb niet echt een vaste opdrachtomschrijving. Ik zie mezelf altijd als de spin in het web, de ogen en de oren of het geheugen en het geweten van het programma. Dat is lekker vaag, maar ook het leuke aan mijn werk. Geen dag hetzelfde, groen en rijp door elkaar heen en bijna nooit mijn to-do-lijstje voor die dag af, doordat er weer andere zaken tussendoor komen. Maar al twee jaar met enorm veel plezier aan het werk om het programma en mijn collega’s goed te helpen functioneren.”

Wat doe je in je vrije tijd?
“Dat is net zo veelzijdig als mijn werk. Ik hou van koken – ben een paar jaar geleden drie maanden naar Sicilië geweest om daar te leren over het culinaire erfgoed van het Italiaanse eiland. Ik hou van wandelen en heb al elf keer de Nijmeegse Vierdaagse gelopen en dat hadden er al twee meer kunnen zijn… Een tijdje geleden ben ik begonnen met breien. Ik zag online een heel mooi vest, maar dat bleek niet te koop te zijn, alleen het breipatroon, dus toen ‘moest’ ik wel. En ik probeer mijn Franse lief zoveel mogelijk over ons mooie land te leren, waarbij ik zelf ook nog wel bijleer omdat hij vragen stelt waar ik ook het antwoord niet op weet – volgende maand staan de Waddeneilanden op de planning.”