Blog Gegevensuitwisseling: ‘Het is als een geplande reis’
Olaf Wilders werkt sinds april 2020 als programmadirecteur bij het programma Elektronische Gegevensuitwisseling in de Zorg van het ministerie van VWS. Binnenkort neemt hij afscheid van het programma. In dit blog kijkt hij terug op de afgelopen periode.
“Bijna twee jaar geleden vroeg secretaris-generaal Erik Gerritsen mij om bij het programma te komen. Mijn opdracht: de totstandkoming van het wetsvoorstel voor de Wegiz begeleiden, de organisatie van het programma op orde brengen, de interne relaties herstellen en natuurlijk resultaten boeken in het zorgveld. Ga er maar aan staan!
Van levensbelang
Het is mooi om te constateren dat de digitalisering van de gegevensuitwisseling in de zorg inmiddels hoog op ieders agenda staat. In zorginstellingen, bij zorgprofessionals, bij de overheid, in de politiek: overal staan de urgentie en noodzaak niet meer ter discussie. Het is van levensbelang dat medische gegevens elektronisch worden uitgewisseld. Neem het vaak aangehaalde onderzoek van de KNMP. Het toont aan dat er jaarlijks 25.000 vermijdbare ziekenhuisopnames plaatsvinden vanwege verkeerd medicatiegebruik. Systemen communiceren onderling niet goed, zodat bijvoorbeeld een allergie-overzicht niet actueel is en een patiënt verkeerde medicijnen toegediend krijgt. Of radiologen kunnen niet direct beschikken over een compleet overzicht van alle in het verleden gemaakte foto’s van een patiënt. Schrijnende voorbeelden die voor mij een drijfveer zijn hier iets aan te doen.
Volledige interoperabiliteit
Ik kijk met veel plezier terug op mijn tijd bij het programma. Natuurlijk vanwege de behaalde resultaten. Maar vooral door het hechte team dat er inmiddels staat. Ik ben iemand die graag in kansen denkt en vooruit wil kijken. Wat dat betreft heb ik het getroffen. We zijn vanaf het begin hard met elkaar aan de slag gegaan en zijn de samenwerking gaan zoeken. In het programmateam ziet iedereen het grote belang van digitale uitwisseling van medische gegevens waardoor de zorg voor de patiënt kan verbeteren. Dat is het gemeenschappelijke doel. De zorg in Nederland is gebaat bij de juiste informatie op het juiste moment op de juiste plek. Computersystemen dienen foutloos gestandaardiseerde gegeven van systeem A naar systeem B te versturen en omgekeerd. Dat noemen we volledige interoperabiliteit tussen systemen en dat is wat we willen.
Inhaalslag
Een veelgehoorde opmerking is dat het allemaal zo lang duurt. Dan zeg ik: kijk eens wat er allemaal al is bereikt. Het wetsvoorstel wordt zeer binnenkort in de Tweede Kamer behandeld. Ondertussen zijn we al met vier gegevensuitwisselingen hard aan de slag om die volledig digitaal te laten verlopen. De komst van een wettelijke verplichting zorgt dan ook voor druk op de ketel. Overigens kan ik mij het ongeduld wel voorstellen. De crisis met Covid-19 heeft het belang van een snelle en adequate gegevensuitwisseling bij patiëntverplaatsingen extra benadrukt. Vaak wordt ook de vraag gesteld waarom wetgeving nodig is. We hebben in Nederland een inhaalslag op elektronische uitwisseling te maken. Als een wettelijke verplichting een belangrijke bijdrage kan leveren dát gegevens elektronisch worden uitgewisseld en hóe dat gebeurt, dan is een wet naar mijn mening van toegevoegde waarde. Daarvoor is de Wegiz bedacht.
Beproeven in de praktijk
In mijn kennismakingsinterview stond: ‘De zorg digitaliseert en de wet wordt daarvan het sluitstuk. Straks zal het vanaf een bepaalde datum verplicht worden om patiëntgegevens elektronisch uit te wisselen. Het zorgveld bepaalt zelf welke informatie uitgewisseld moet worden om goede zorg te kunnen verlenen, hoe dat vervolgens wordt uitgewisseld en moet voldoen aan de gestelde standaardisaties, normen en eisen wordt in de wettelijke verplichting – een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) - opgeschreven.’
Inmiddels bestaat er een uitgewerkte aanpak hoe tot zo’n wettelijke verplichting te komen. Die aanpak noemen we ‘van idee naar AMvB’. Dat is een generieke aanpak die we voor alle wettelijk te verplichten gegevensuitwisselingen toepassen en die zorgvuldig en transparant is. Dat beproeven we nu in de praktijk samen met het zorgveld en ict-leveranciers voor vier gegevensuitwisselingen: medicatieoverdracht, verpleegkundige overdracht, de basisgegevensset zorg, en beeldbeschikbaarheid.
Olievlekwerking
Wat ik vooral krachtig vind, is dat de aanpak in principe voor iedere gegevensuitwisseling gelijk is. Voor iedere gegevensuitwisseling gelden dezelfde criteria en regels. Als deze vier gegevensuitwisselingen eenmaal vlot getrokken zijn, zullen andere uitwisselingen in de toekomst sneller en gestroomlijnder volgen. Het is zo dat we met deze vier gegevensuitwisselingen nog in de beginfase zitten. Eigenlijk doen we alles voor een eerste keer. Dat verandert met volgende gegevensuitwisselingen omdat we dan gebruikmaken van de opgedane kennis en ervaring. Maar zorgvuldigheid blijft uiteraard boven snelheid gaan.
Bij ‘vlot’ moet je wel aan enkele jaren totale doorlooptijd denken. Maar het zorgveld wacht niet af tot het moment van ingang van de wettelijke verplichting. Daarvoor is al lang met de implementatie begonnen. Dat wil zeggen dat als de implementatie in het zorgveld helemaal achter de rug is de wettelijke verplichting als ‘sluitstuk’ volgt. Kan dit in de toekomst sneller? Ik denk het wel. Dat zullen we in de komende tijd moeten inregelen, maar heeft dus tijd nodig. De juiste balans tussen zorgvuldigheid en snelheid zijn we dus nog aan het ontdekken.
Coalitie Beeldbeschikbaarheid
Een mooi voorbeeld hoe we in samenwerking met alle betrokken partijen werken aan de implementatie en wettelijke verplichting vind ik de Coalitie Beeldbeschikbaarheid. De deelnemers werken samen om de elektronische medische beelden en verslagen voor radiologen door heel Nederland op de eigen werkplek beschikbaar te maken. Nictiz, Zorginstituut Nederland, NEN, de Taskforce Samen Vooruit, Twiin, de Nederlandse Vereniging voor Radiologie en VWS: elke partij levert zijn bijdrage aan deze samenwerking. De coalitie mikt op eind 2023, begin 2024 om dit gerealiseerd te hebben. Dat is ambitieus, dat weet ik, maar er zit momenteel heel veel energie op.
We komen van ver
Ook als ik breder kijk, zie ik dat we steeds intensiever en inhoudelijker de samenwerking hebben opgezocht. Noodzakelijkerwijs hebben we ons eerst geconcentreerd om alles binnen VWS op de rails te krijgen. Inmiddels wordt die kring groter omdat andere organisaties nu ook zijn betrokken. Maar er kan nog veel meer aandacht uitgaan naar alle betrokken zorgaanbieders en hun vertegenwoordigers. En daar zitten natuurlijk ook de patiëntenorganisaties bij.
We zijn van ver gekomen. Een van mijn eerste acties was intern orde op zaken te stellen. Er is nu een goed programmateam en er is een goede samenwerking met alle beleidsdirecties binnen VWS, de afdeling wetgeving en juridische zaken, de Inspectie Gezondheid en Jeugd, en vertegenwoordigers van VIPP- en focusprogramma’s. Deze vormen een ‘kerngroep’ en daar werken we op een fijne manier samen. Ik ben er minstens even trots en blij mee dat het wetsvoorstel op de agenda voor behandeling in de Tweede Kamer staat en daar naar mijn verwachting zal worden aangenomen. Daar hebben we met z’n allen heel hard voor gewerkt. Voor mij voelt dat als een natuurlijk moment om het stokje over te dragen.
Op weg met digitalisering van gegevensuitwisseling
Ik verwacht dat het programma, samen met alle andere betrokkenen, in staat is om in 2023 of 2024 de eerste wettelijke verplichtingen van gegevensuitwisselingen te realiseren. Over mijn eigen toekomst denk ik nog na. Ik heb wel plannen in mijn hoofd, maar neem wat tijd om ze concreet te maken.
Iedereen bij het programma en die met het programma samenwerkt wens ik veel succes en vooral veel plezier in het werk. Het is als een geplande reis. Zoals bij iedere geplande reis zullen zich situaties voordoen waarbij de route toch iets wordt aangepast. Het reisdoel blijft echter onveranderd. Met de digitalisering van gegevensuitwisseling gaan we in ieder geval bijdragen aan een betere zorgverlening.
Vanaf half september vorig jaar is Ans van den Bosch als programmamanager bij het programma betrokken. Aan haar geef ik het stokje nu over, ook voor het volgende blog.”
Dit is het eerste blog van een reeks waarin iemand die bij de Wet Elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz) betrokken is een podium krijgt. Beluister ook de podcast waarin Olaf samen met Ruud Lucas van Nictiz dieper ingaat op de Wegiz.